AGORAFOBİ TANIMI, TANI KRİTERLERİ VE YAYGINLIĞI
Agorafobi Nedir?
Agorafobi, bir panik atağının yaşanması ya da panik atağı benzeri belirtilerin ortaya çıkması durumunda, yardım sağlanamayabileceği ya da kaçınmanın zor olabileceği ortamlarda ya da durumlarda bulunmaktan korkma olarak tanımlanır (Köroğlu, 2017). Kaçınılan yerler; kalabalık yerler, kapalı yerler ve kaçmanın zor olabileceği yerler, araba kullanma, evden uzakta olma, tek başına olma vb.
Agorafobi DSM-5 Tanı Kriterleri
- Aşağıdaki beş durumdan ikisi (ya da daha çoğu) ile ilgili olarak belirgin korku ya da kaygı duyma.
Toplu taşıma araçlarını kullanma (örn. Otomobiller, otobüsler, trenler, gemiler, uçaklar).
Açık yerlerde bulunma (örn. Otoparklar, alışveriş merkezleri, köprüler).
Kapalı yerlerde bulunma (örn. Mağazalar, tiyatrolar, sinemalar).
Sırada bekleme ya da kalabalık bir yerde bulunma.
Tek başına evin dışında olma.
- Kişi kaçmanın güç olabileceğini ya da panik benzeri ya da yetersizleştiren ya da utanç veren (örn. Yaşlılarda düşme korkusu; altına kaçırma korkusu) diğer belirtilerin olması durumunda yardım alamayabileceğini düşündüğü için bu tür durumlardan korkar ya da kaçınır.
- Agorafobi kaynağı durumlar, neredeyse her zaman, korku ya da kaygı doğurur
- Agorafobi kaynağı durumlardan etkin bir biçimde kaçınılır, bir eşlikçiye gereksinilir ya da yoğun bir korku ya da kaygı ile buna katlanılır.
- Duyulan korku ya da kaygı, agorafobi kaynağı durumların yarattığı gerçek tehlikeye göre ve toplumsal-kültürel bağlamda orantısızdır.
- Korku, kaygı ya da kaçınma, sürekli bir durumdur, altı ay ya da daha uzun sürer.
G-Korku, kaygı ya da kaçınma klinik açıdan belirgin bir sıkıntıya ya da toplumsal işle ilgili alanlarda ya da önemli diğer işlevsellik alanlarda işlevsellikte düşmeye neden olur.
H- Sağlığı ilgilendiren başka bir durum varsa(örn inf barsak hast, parkinson hast) korku kaygı ya da kaçınma açıkça aşırı bir düzeydedir.
I-Bu durum başka bir ruhsal bozukluğun belirtileriyle açıklanamaz.
Not: Agorafobi tanısı panik bozukluğu olup olmadığına bakılmaksızın konur. Kişinin klinik görünümü hem panik bozukluğu hem agorafobi için tanı ölçütlerini karşılıyorsa her iki tanı birlikte konmalıdır.
DSM-5’te panik bozuklukla agorafobi birbirlerinden tamamen ayrılmıştır. DSM-4-TR’de “Agorafobi”, “Panik Bozukluğu-Agorafobi Olan” ve “Panik Bozukluğu-Agorafobi Olmayan” biçiminde üç farklı bozukluk tanımlanmıştı. Bu üç bozukluk DSM-5’te “Agorafobi” ve “Panik Bozukluğu” olmak üzere ikiye indirilmiştir. Böylece ikisinin bir arada görüldüğü durum (yani “Panik Bozukluğu-Agorafobi Olan” durumu) artık DSM-5’te komorbid iki ayrı bozukluk biçiminde teşhis edilmektedir. Bu değişikliğin gerekçesi ise panik belirtiler göstermeyen agorafobi vakaları oldukça fazla olmasıdır. DSM-5’te bundan hareketle agorafobi ile panik bozukluğun arasındaki bağlantının kesilmesi uygun görülmüştür. Yani DSM-5’e göre agorafobi ile panik bozukluk iki ayrı bozukluktur fakat komorbid olabilir.
Agorafobi Yaygınlığı
Agorafobinin yaşam boyu yaygınlığı %2-6 oranında değiştiği belirtilmektedir. Başlangıç yaşı ortalama yirmili yaşlarda olup büyük çoğunluğu 55 yaşından önce başlar. Kadınlarda erkeklere göre iki kat daha sık görülür. Agorafobi gelişimi için bilinen risk faktörleri; genç yaş, kadın cinsiyet, panik bozukluk tanısı varlığı ve diğer fobik bozuklukların tanısının varlığıdır. Panik bozukluk hastalarının %35-75’inde agorafobi de eşlik etmektedir. Agorafobinin panik bozuklukluğa eşlik ettiği durumlarda, panik bozukluğun tek başına olduğu durumlara göre tedaviye yanıt ve sosyal işlevsellik daha kötü olarak saptanmıştır. Agorafobi ayırıcı tanısında sosyal kaygı bozukluğu, özgül fobi, TSSB, OKB, ayrılma anksiyetesi bozukluğu, majör depresif bozukluk, genel tıbbi durumlar yer almaktadır (akt., Bayğın, 2020).
Kaynakça
Bayğın, C. (2020). Agorafobisi olan ve olmayan panik bozukluk hastalarının çocukluk çağı travması ile şizotipal kişilik özellikleri yönünden karşılaştırılması [ uzmanlık tezi, T.C. Aydın Adnan Menderes Üniversitesi ]. YÖKTEZ.
Birliği, A. P. (2013). DSM-5 tanı ölçütleri başvuru el kitabı. E. Köroğlu (Çev. Ed.), Hekimler Yayın Birliği.
Köroğlu, E. (2017). Panik Bozukluğu Nedir? Nasıl Baş Edilir? Hyb.
İlginizi çekebilecek diğer yazılarımız:
ANKSİYETE BOZUKLUĞU NEDİR? TEDAVİSİ NASILDIR?
OTOMATİK DÜŞÜNCELERLE BAŞ ETME YÖNTEMLERİ
SOSYAL FOBİ NEDİR? NASIL BAŞ EDİLİR?
