CAN SIKICI DUYGULARDAN KURTULMAK İÇİN YAPILAN KONTROL YÖNTEMLERİ
CAN SIKICI DUYGULARDAN KURTULMAK İÇİN YAPILAN KONTROL YÖNTEMLERİ
Russ Harris’in Mutluluk Tuzağı adlı kitabında sık rastlanan kontrol yöntemlerinden bahsetmiştir. Bu kontrol yöntemlerini ikiye ayırmıştır:
- Mücadele yöntemleri
- Kaçış yöntemleri.
1. Kaçış yöntemleri
Saklanma / kaçma
Rahatsız edici duygu ve düşüncelere neden olan olaylardan ve durumlardan uzak durmaktır. Sosyal fobideki kaçınmaya benzer. Örneğin kaygılı hissetmemize neden olacak toplantıya katılmamak gibi.
Dikkat dağıtma
O anda oluşan rahatsız edici duygu ve düşüncelerden farklı bir şeye odaklanarak dikkatimizi farklı bir yöne çekmeye çalışırız. Örneğin canımız sıkıldığında sigara içmek, dondurma yemek veya alışveriş yapmak gibi.
Hissizleştirme
Sıklıkla ilaç, uyuşturucu ya da alkol kullanımı ile birlikte uzaklaşmak istediğimizi duygu ve düşüncelerimizden hissizleşerek kopmaya çalışırız.
2. Mücadele yöntemleri
Baskılama
Bir savunma mekanizması olarak düşündüğümüzde fazla ama istenmeyen duygu ve düşüncelerin bilinçdışına itilmesidir.
Tartışma
Aklımıza gelen olumsuz düşüncelerden mantık yoluyla kurtulmaya çalışırız. Bu şekilde duygu ve düşüncelerimize hükmetmeye çalışırız
Kendine sataşma
Kendimize eleştirerek ve suçlayarak olumsuz duygu ve düşüncelerle baş etmeye çalışırız.
Yukarıda belirttiğimiz kontrol çabalarının ne gibi sakıncaları olduğunu düşünebilirsiniz.
Aslında:
- Aşırıya kaçmadıkça
- Sadece işimize yarayan durumlarda kullanırsak
- Bizim için değerli olan şeyleri yapmamıza engel olmayacaksa
Herhangi bir sakıncası yoktur.
Kontrol etmede aşırıya kaçmak: yaklaşan sınavlar nedeniyle kaygı hissediyorsanız televizyon seyrederek kaygı duygusundan kaçınmayı deneyebilirsiniz ancak televizyon izlemek çalışmanıza engel oluyorsa aşırıya kaçıyorsunuz demektir.
Kontrol yöntemlerini işe yaramayan durumlarda kullanmak: çoğumuz keder duygusunu kabullenmeyi reddederiz bunu yaparken kendinizi işe verebilir, çok içmeye başlayabilir ya da ilaçlarla kendimize duyarsızlaştırmaya çalışabiliriz. Bu tür çabalarla kederden ne kadar uzaklaşmaya çalışırsak çalışalım yapılan kontrol etme davranışları kısa bir süreliğine işe yarayacak ancak sonrasında duygular yoğun bir şekilde geri gelecektir.
Kontrol etmenin bize değer verdiğimiz şeyler yapmaktan alıkoyduğu durumlar: hayatımız bizim için önemli ve anlamlı şeylere harcadığımız zaman zengin ve dolu hale gelir. Ancak can sıkıcı duygulardan kaçınma girişimlerimiz gerçekten değer verdiğiniz şeyleri yapmamıza engel olabilir.
Daha fazla bilgi için Russ Harris’in mutluluk tuzağı adlı kitabını okuyabilirsiniz.
Psikolog Özgür KOÇAK
