Gaslighting: Benliğe Yönelik İstismar, Manipülasyon
Gaslighting: Benliğe Yönelik İstismar, Manipülasyon
Gaslighting nedir?
Gaslighting, gaslighter’ın (uygulayan kişi) mağdurun kendisinden şüphe duymasına veya bir olayla ilgili şeyleri sorgulatmasına neden olan bir duygusal istismar şekli olarak tanımlanabilir.
Gaslighting’in Tarihçesi
Patrick Hamilton’un (1939) Gas Light isimli tiyatro oyunundan ismini almıştır. Gas Light oyunun İngiltere’deki orijinal adıyken Amerika Birleşik Devletleri’ne geldiğinde Angel Street adıyla anılmaya başlanmıştır. Oyunda Bay ve Bayan Manningham arasındaki etkileşimlerden dolayı, ‘gaz lambası’ terimi ortak terminolojiye girmiştir. Angel Street’teki Manningham’ların hikâyesini anlatmaktadır. Kibarlık altında yakışıklı Bay Manningham, eşini delirtmek için işkence etmektedir. 1880 Londra ve alacakaranlık çökerken Bay Manningham evinin içini gaz lambaları aydınlatıyor ve karısına akşam dışarı çıkacağını söylüyordu. Bay Manningham eşinin haberi olmadan yan taraftaki boş evi satın almış, her gece o eve arkadan giriyor, çatısına çıkıyor ve çatı penceresinden bu eve giriyordu. Bay Manningham çatı katında ise on beş yıl önce öldürdüğü yaşlı bir kadının sakladığı mücevherleri arıyordu (yakalanmadığı bir suç). Tavan arasında arama yapmak için gaz lambasını yaktığında, evin geri kalanında açık olan diğer gaz lambalarını da karartıyordu. Bay Manningham, karısının odasına çekildiğini ya da uyuduğunu düşünüyor; ama gece karartmasını görüyor, çatı katındaki gürültüyü duyuyor ve yorum yapıyordu. Tam bu sırada Bay Manningham sırrını açığa çıkarabileceğini fark ediyor ve onun gerçeklik duygusunu ve kendi deneyimlerine olan inancını aşındırmaya başlayan, sistematik manipülasyonuna ve gizli duygusal ve psikolojik taciz taktiklerini kullanmaya başlıyordu.
Gaslighting uygulan kişi (gaslighter) ne yapar?
- Mağdurun kendisinden şüphe etmesine neden olur.
- Mağdurun kendine güvenini zedeler.
- Mağdurun kontrolünü elinden alır ve otorite sağlamaya çalışır.
- Mağdurun kendisinin gerçekten onunla aynı fikirde olması onun için çok önemlidir, aksini veya daha azını asla kabul etmez.
- Hemen hemen her türlü örtülü taciz taktiği kullanır: Küçültme, seçici dikkatsizlik/dikkat, rasyonelleştirme, oyalama, kaçınma, kasıtlı belirsizlik, gizli yıldırma, üstü örtülü tehditler, suçluluk duygusuna kapılma, utandırma, kurbanı oynama, kurbanı kötüleme, hizmetçi rolü, baştan çıkarma, suçlama, masum numarası yapma/cehalet/kafa karışıklığı ve öfke salma…
Gasligting mağduru neler yaşar?
- Mağdur, kendini sorgular.
- Mağdur, kendi yargılarına güvenmez.
- Mağdur, geçmiş olaylarla ilgili hatırladıklarına güvenmez (Acaba düşüncesi?).
- Mağdur, bunu uygulayan kişiyi diğerlerine karşı savunurken bulur.
- Mağdur, kendinde bir sorun olduğunu düşünür.
- Mağdur, bir şeylerin ters gittiğini düşünür.
Gasligting mağduru kurtulmak için ne yapabilir?
Toksik ilişkilerde karşılaşılan bu sorunla ilgili mağdur, öncelikle bunun bir istismar ve manipülasyon tekniği olduğunun farkına varmalıdır. Sonrasında konu ile ilgili diğer sosyal çevresinden destek alabilir. Ayrıca bu konu ile ilgili terapi ile desteğine başvurabilir. Kişiler, bu tür ilişkilerde sınır koymalı; sınırın yetersiz kaldığı durumlarda ise bu ilişkilerden tamamen uzaklaşmalıdır.
Yararlanılan kaynaklar ve ileri okumalar:
Hightower, E. (2017). An exploratory study of personality factors related to psychological abuse and gaslighting (Doctoral dissertation, William James College).
Spear, A.D. Gaslighting, Confabulation, and Epistemic Innocence. Topoi 39, 229–241 (2020). https://doi.org/10.1007/s11245-018-9611-z
Telif hakkı bildirimi için tıklayınız
İlginizi çekebilecek diğer yazılarımız:
