OKUL REDDİ (OKUL FOBİSİ) NEDİR? TEDAVİ SÜRECİ NASIL İŞLER?

Hemen hemen her çocukta oluşabilecek bu durum okul reddi, okul fobisi veya okul korkusu olarak literatürde geçmektedir. Bununla birlikte DSM-5 tanı ölçütleri kitabında özel bir tanı sınıflaması içinde yer almamaktadır. Uzmanlar ise okul korkusunu Kaygı (anksiyete) bozukluklarından “Ayrılık Kaygısı” ve “Özgül Fobi” sınıflamasının içinde bulunması üzerinde durmaktadırlar.

Okul Reddi nedir?

Okul reddi, çocuğun keyfi nedenlere bağlı olmaksızın, kaygı ve duygusal nedenlerden dolayı okula gitme, okulda durma gibi durumlardan kaçınması olarak tanımlanmaktadır. 1932 yılında Broadwin tarafından tanımlanan okul korkusu; 1941 yılında Johnson ve ark. tarafından okul fobisi olarak adlandırılmıştır. Daha sonraları ise okul reddi olarak İngiltere’de kullanılmaya başlanmıştır.

Mevcut durumda okul reddi teriminin diğer terimleri kapsayıcı olduğu yaygın olarak kabul edilmektedir. Okul fobisi daha çok eğitim kurumuna bağlı özgül nedenlerden dolayı çocuğun okulu reddetmesi anlamına gelmektedir.

Diğer bir kavram kargaşası ise okul reddi ve okuldan kaçma arasında yaşanmaktadır. Okuldan kaçmada okul reddinden farklı olarak kaygı ve korku belirtisi yoktur. Okuldan kaçma davranışı otorite figürlerine karşı gelme, aileden habersiz okula gitmeme, keyfi devamsızlıklar gibi durumlarla kendini göstermektedir.

Kimlerde görülür?

Okul reddi, eğitim hayatının herhangi bir zamanında kendini gösterebilir. Ancak okul reddinin çocuğun hayatında bir dönüm noktası (sevilen bir arkadaşın ayrılması gibi) kabul edilen herhangi bir durumda kendini göstermesi daha olasıdır. Bu dönüm noktaları anaokuluna, anasınıfına, 1. Sınıfa başlama durumlarında kendini daha çok gösterirken; liseye yeni başlayacak öğrencilerde de ortaya çıkmaktadır.

Okul Reddinin nedenleri

Çocuklarda kaygılar tek bir nedene bağlı olarak saf ve berrak biçimde ortaya çıkmaz. Aşırı kaygılı çocuklarda ayrılık kaygısı, sosyal kaygı (fobi), depresyon, panik bozukluğu, öğrenme bozuklukları ve alt ıslatma (enürezis) bulunabilir. Bu sorunların her biri okul fobisine ve okul reddine farklı yollardan katkıda bulunabilir. Ayrıca anne babadan birinin aşırı kaygılı olması da okul reddine yol açabilir. Aile dinamikleri diğer bir neden olarak karşımıza çıkar. Yani okul reddini pekiştirici tutum ve davranışlar çocuğun okula devamını zorlaştırabilir.

Okul reddi çocuğun hayatında bir dönüm noktası (sevilen bir arkadaşın ayrılması gibi) kabul edilen herhangi bir durumda kendini göstermesi daha olasıdır. Tıbbi rahatsızlıklar, ilkokula başlama, ortaokula başlama, aile içi çatışmalar, kardeş doğumu, boşanma, ihmal, istismar, akran zorbalığı, öğretmenle ilişkili faktörler ile ilişkilendirilebilir.

Okul Reddinin belirtileri

Berg tarafından okul reddi olan çocukların özellikleri:

1. Okula gitmeyi sık sık reddetme, okula gitmeyi başarsa bile tüm gün okulda kalmakta ciddi düzeyde zorluk çekme
2. Okul saatlerinde ebeveynlere yakın olmayı tercih etme, rahat ve güvenilir ev ortamında kalmak isteme
3. Okula gitme saati geldiğinde duygusal sıkıntı ve kaygı kaynaklı açıklanamayan fiziksel belirtiler (baş ağrısı, karın ağrısı, bulantı vb.) gösterme
4. Okula gitmeye zorlandığında öfkelenme dışında antisosyal davranışları sergileme
5. Okula gitmeme durumunu ebeveynden gizleme, okula gitmek için ebeveyn tarafından teşvik edilme

Okul Reddinin tedavisi

Okul reddi olan çocuklarda psikoterapi ve ilaç tedavileri kullanılmaktadır. Birey her ikisini birden veya ayrı olarak görebilir. Tedavinin şekline doktor karar vermelidir.

Tedavide aşağıdaki durumlara dikkat etmek çocuk açısından fayda sağlayabilir:

• Çocuk okul reddi konusunda suçlanmamalıdır.
• Durumun birçok çocukta görülebileceği söylenerek durum normalleştirilmelidir.
• Aile danışmanlığı göz önünde bulundurulmalıdır.
• Çocuğun daha az bağımlı olduğu aile üyesinin okulda beklemesi istenebilir. (aşamalı olması açısından)
• Acil durumlar planlanmalıdır.
• Tatil günlerinde okul çevresinde aktiviteler yapmak çocuğun okula alışmasını sağlayabilir.

Ailelere öneriler

• Çocuğun okula gitmesi konusunda ödün verilmemelidir.
• Çocukla konuşulmalı, okulun amacı anlatılmalıdır.
• Aile üyeleri fikir birliği içerisinde hareket etmeli; kararlı ve tutarlı olunmalı
• Çocuğun kendisini terk edilmiş veya yalnız hissetmesine yol açacak davranışlardan uzak durulmalı
• Çocuk suçlanmamalı, alay edilmemeli.
• Çocuğun akranları ile vakit geçirmesi sağlanmalı
• Vedalaşmaları kısa tutmak, ayrılıkların doğal olduğu hissettirilebilir.
• Çocuğa güven verilmeli; okula dönüş saati ve okuldan dönüşün nasıl olacağı konuşulmalıdır
• Çocuğunuzun duyguları hakkında konuşun
• Çocuğun yaşadığı durumu normalleştirmeye çalışın
• Çocuğun bağımlılık davranışları yerine bağımsız olabileceği becerileri teşvik edin

İlginizi çekebilir: OKULA YENİ BAŞLAYACAK ÇOCUKLARA NASIL DAVRANILMALI?

Telif hakkı bildirimi için tıklayınız

Yararlanılan kaynaklar ve ileri okumalar

Broadwin, I. T. (1932). A contribution to the study of truancy. American Journal of Orthopsychiatry, 2(3), 253-259.

Johnson, A. M., Falstein, E. I., Szurek, S. A. ve Svendsen, M. (1941). School phobia. American Journal of Orthopsychiatry, 11(4), 702–711.

Köroğlu, E. (2013). Dsm-V: tanı ölçütleri başvuru kitabı. HYB.

Berg, I. (1997). School refusal and truancy. Archives of disease in childhood, 76(2), 90-91.

Berg, I. (1992). Absence from school and mental health. The British Journal of Psychiatry, 161(2), 154-166.

Srinath, S., Prabhuswamy, M., Janardhan Reddy, Y. C., Girimaji, S. R., & Seshadri, S. P. (2008). Clinical practice guidelines for the treatment of children and adolescents with affective disorders. Indian Journal of Psychiatry, 238-248.

Soysal, Ş., & Bodur, Ş. (2004). Bir büyüme masalı: Okul korkusu. Türk Tabipler Birliği. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 13(6), 234-236.

Sarı, S. A. (2020). Okul reddi https://www.researchgate.net/profile/Seda-Sari/publication/346626847_70_OKUL_REDDI/links/5fca161092851c00f84cec57/70-OKUL-REDDI.pdf adresinden erişilmiştir.