PANİK BOZUKLUĞU TANI KRİTERLERİ VE BEKLENTİ ANKSİYETESİ
PANİK BOZUKLUĞU TANI KRİTERLERİ VE BEKLENTİ ANKSİYETESİ isimli yazımızda panik bozukluğu DSM-5 tanı kriterleri, ICD-10 tanı kriterleri, panik bozukluğu yaygınlığı, beklenti anksiyetesi gibi konulara değineceğiz.
Panik Bozukluğu Nedir?
Panik bozukluğu, kişilerin birdenbire beklenemedik bir biçimde, herhangi özgül bir nesne ya da durumla ilişkisiz olarak, görünür herhangi bir tetikleyici bir neden olmadan panik atakları yaşama durumudur (Köroğlu, 2017). Kaygı bozuklukları arasında yer alır. Panik atakların görülme sıklığı olgudan olguya değişir. Kimi olgularda birkaç ayda bir görülürken, başka olgularda günde birkaç defa görülebilir. Panik bozukluğu olan kişiler bu ataklardan dolayı dehşete düşerler. Bir sonraki atağın ne zaman geleceği konusunda yoğun kaygı yaşarlar ve olası sonuçları düşünerek üzüntüye kapılırlar. Ölme, denetimi yitirme, çıldırma, kusma ya da bayılma kaygıları yaşarlar. Bu ataklarla başa çıkmak ya da belirtilerin bir arada yaşanmasını önlemek için davranış biçimlerini değiştirirler. Panik bozukluğunda en sık ortaya çıkan davranışsal değişiklik ‘agorafobik kaçınma’nın gelişmesidir (Köroğlu, 2017). Davranış değişikliklerine örnekler:
- Yanında ilaç, su ya da güvenlik gereçleri taşıma
- Spor ya da cinsel etkinlik gibi heyecan arttırıcı aktivitelerden kaçınma
- Evden yalnız çıkmakta zorlanma
- Panik atağın yarattığı duygularla baş etmek için alkol alma
- Kafein, alkol ya da benzeri maddelerden kaçınma
- Sık sık nabzını ya da kan basıncını ölçme
- Güvendiği kişilerin her zaman nerede olduğunu bilmek isteme
- Kapalı alanlarda çıkışa yakın oturma
Panik Bozukluk DSM-5 Tanı Kriterleri
- Yineleyen beklenilmeyen panik ataklar
- Ataklardan en az birini en az bir ay (veya daha fazla) süreyle aşağıdakilerden biri veya ikisi izler:
- Başka ataklarında olacağına veya atakların sonuçlarıyla (kalp krizi geçirme, kontrolünü kaybetme, çıldırma) ilgili olarak kalıcı kaygı veya endişe duyma;
- Ataklarla ilişkili olarak belirgin uyum bozucu davranış değişikliği (panik ataktan kaçınmaya dönük davranışlar), bunlar agorafobik kaçınmayı da içerebilirler.
- Panik ataklar sadece bir madde veya ilacın veya genel bir tıbbi durumun (hipertiroidizm, genel tıbbi durum) sonucu değildir.
- Panik ataklar başka bir ruhsal bozukluğun belirtileriyle sınırlı değildir . Sosyal fobi (örneğin korkulan duruma tepki); Özgül fobi (örneğin sınırlı fobik nesne veya duruma tepki), Obsesif Kompulsif Bozukluk (ör: bulaşma obsesyonları olan birinin kirliliğe olan tepkisi), Posttravmatik Stres Bozukluğu (ör: Travmayla ilişkili uyaranlara tepki), veya seperasyon anskiyetesi (ör., evinden veya yakınlarından uzakta olmaya tepki).
Panik Bozukluk ICD-10 Tanı Kriterleri
- Belli bir nesneyle ya da durumla düzenli ve devamlı bir biçimde bağlantılı olmayan ve sıklıkla kendiliğinden (nöbetler öngörülemez) tekrarlayan panik ataklar geçirilmesi. Panik atak fiziksel yorgunluk veya yaşamı tehdit edici veya tehlikeli bir durumla karşılaşmaya bağlı değildir.
- Panik atağın özellikleri
- Başı sonu belli olan yoğun bir sıkıntı veya korku nöbeti
- Ani başlangıç
- Birkaç dakika içinde sıkıntı maksimuma ulaşır ve en azından dakikalarca sürer.
- Bir tanesi a ile d arasında yer alanlardan olmak üzere belirtilerden 4 tanesi vardır
Panik Bozukluk Yaygınlığı
Panik bozukluğunun ortalama 25 yaşında başlamaktadır ve yaşla birlikte azaldığı çalışma bulgularına yansımıştır. Yaşlı bireylerde yapılan araştırmalarda panik bozukluk oranı %0.4 ile %2.8 arasında değişmektedir. Panik bozukluk agorafobinin eşlik edip etmemesine göre başlangıç yaşı değişmektedir. Agorafobinin eşlik ettiği panik bozukluk yirmili yaşların başında başlayabilirken; agorafobinin olmadığı panik bozukluk başlangıç yaşı yirmili yaşların sonudur. Panik bozukluk cinsiyete göre de farklılık göstermektedir. Kadınlarda erkeklere oranla 2-3 kat daha fazladır. Ayrıca agorafobili panik bozukluk kadınlarda daha fazla görülmektedir. Hatta bazı araştırmacılar kaçınmanın eşlik ettiği panik bozukluğa sahip bireylerin dörtte üçünden fazlasını kadınların oluşturduğuna vurgu yapmaktadır. Kadın olmak ve erken dönemde stresli yaşam olayları deneyimlemek panik bozukluk ve panik atak ile ilişkilendirilebilir. Ayrı yaşamak, boşanmış olmak, dul kalmak ya da düşük eğitim seviyesi gibi psikososyal faktörlerle panik bozukluğun ilişkisi hala belirsizdir (akt. Bayğın, 2020).
Beklenti Anksiyetesi
Beklenti kaygısı panik atağının yatışmasının ardından gelişen yeni bir atak geçirme korkusu olarak tanımlanır. Bu kaygı panik atak eşiğini düşürerek yeni atakların sıklığını arttırabilir. Beklenti anksiyetesinin üç öğesi vardır. Öncelikle kişi atak geçirmeyle ilişkili olan huzursuz edici ve endişeli, yoğun düşünce uğraşlarına sahiptir. İlk panik ataktan sonra hastalar yine bir atak olacak ve bu da tehlike yaratacak inancı ve beklentisi içine girerler. Süregiden bir korku eğilimi ya da korkuyla oluşan bedensel duyumlardan korkmaya başlarlar. Beklenti anksiyetesi durumsal panik ataklara, agorafobik kaçınma davranışlarına ve sağlık anksiyetesine zemin hazırlamaktadır (Bayğın, 2020).
Kaynakça
Bayğın, C. (2020). Agorafobisi olan ve olmayan panik bozukluk hastalarının çocukluk çağı travması ile şizotipal kişilik özellikleri yönünden karşılaştırılması [ uzmanlık tezi, T.C. Aydın Adnan Menderes Üniversitesi ]. YÖKTEZ.
Birliği, A. P. (2013). DSM-5 tanı ölçütleri başvuru el kitabı. E. Köroğlu (Çev. Ed.), Hekimler Yayın Birliği.
Köroğlu, E. (2017). Panik Bozukluğu Nedir? Nasıl Baş Edilir? Hyb.
İlginizi çekebilecek diğer yazılarımız:
ANKSİYETE BOZUKLUĞU NEDİR? TEDAVİSİ NASILDIR?
OTOMATİK DÜŞÜNCELERLE BAŞ ETME YÖNTEMLERİ
SOSYAL FOBİ NEDİR? NASIL BAŞ EDİLİR?
