PSİKANALİTİK AİLE DANIŞMASI KURAMI
PSİKANALİTİK AİLE DANIŞMASI KURAMI
“PSİKANALİTİK AİLE DANIŞMASI KURAMI” isimli yazımızda mevcut kuramın temel kabullerini, danışma sürecini, kullanılan tekniklerini ve güçlü ve sınırlı yanlarından bahsedeceğiz.
Temel Kabulleri
Psikodinamik aile terapisi yaklaşımının öncüsü Ackerman’dır. Psikodinamik aile terapisi Sigmund Freud’un klasik çalışmalarına dayanır. Psikanalitik aile danışması, analistlerin aileler üzerine yaptıkları uzun süreli araştırmaları sentezleyen ve aile grubunu bütünlüğü içinde ele alan, sözlü (verbal) bir tedavi yöntemidir (akt. Demirbilek, 2016).
Psikanalitik aile terapisi yaklaşımında terapist; aile bireylerinin “bilinçdışı” düşünce ve deneyimlerini kendi yaşantısı ve ilişkileri aracılığı ile “bilinçli” duruma getirmek ve özellikle kişinin geçmiş yaşantısı ile şimdiki davranışları arasındaki soruna ilişkin bir iç görü ve bütünleşme sağlamasına yardım etmektedir. Psikanalitik aile terapisi, aile grubunu “bütünlüğü” içinde ele alır. Çekirdek ailenin tüm üyeleri ve birlikte oturuyorlarsa geniş aile üyeleri de oturuma davet edilir. Psikanalitik kuramda terapist aile sisteminin dışında bir gözlemci değildir, terapötik yaklaşımın tam merkezinde yer alır (akt. Demirbilek, 2016).
Alfred Adler bu konuyu daha ayrıntılı olarak ele alan kişilerin başında gelir. 1920’li yıllarda aile eğitimi merkezlerini kurmuştur. Adler’in aile danışmasının temelinde bireysel olarak aile üyeleri olduğu kadar, ailenin tümünü de ele alır. Onun çalışmalarının temel amacı ebeveyn-çocuk ilişkisini geliştirmektir (Nazlı, 2013).
Psikanalitik aile danışması, aileyi analitik bir yaklaşımla anlamaya çalışır. İşlev bozukluğunun ilk çocukluk deneyimlerinden kaynaklandığı kabul edildiğinden, danışma süreci daha çok geçmişe yöneliktir. (Nazlı, 2013).
Danışma Süreci
Psikodinamik aile terapinsinin başlıca amacı aile üyelerini bilinçdışı sınırlamalardan kurtarmaktır. Terapötik ilişkinin odağında aile üyelerinin bilinçdışı ve iç dünyasını vurgulayan temel fikirler yer alır.8 Birçok aile terapisinin aksine psikodinamik yönelimli aile terapisi daha doğrusaldır, neden-sonuç ilişkisine odaklanır (akt. Demirbilek, 2016).
Danışma sürecinde aile üyelerinin tek tek geçmişleri ve kişilik yapıları önemli olmakla birlikte, aslında grubun bütün olarak ele alınıp incelenmesi gerekir. Bireysel danışmada kullanılan yorumlama, yüzleştirme, onaylama ve destekleme gibi teknikler, her aileye uyacak biçimde onlara uyarlanarak kullanılmalıdır.
Psikoanalitik süreçte danışman birçok rol üstlenir. Bunlardan birisi öğretmenliktir. Psikanalitik aile danışmasında, aile üyelerinin geçmişin kendilerini nasıl etkilediğini anlamaları çok önemlidir. Bunun için aile üyelerinin temel psikoanalitik terimleri bilmelidir ve bunları kişisel ve kişiler arası esaslara uygulayacaklarını bilmeleri gerekir. İşte burada aile danışmanı öğretmenlik rolü ile aile üyelerinin öğrenmeleri gereken konuları öğretir. Aile danışmanının ikinci önemli rolü iyi annedir. İyi anne bebeğe sevgi veren ve bakımını üstlenen, böylece onun kendine güven duymasını sağlayan annedir. Danışmanın bu rolü, gelişimlerinin ilk evrelerinde güven duygularını geliştirememiş aile üyelerinin ilk evrelerinde cesaretlendirmek için gerekli olabilir. Böylece danışman aile üyelerinin birbirlerinin geçmişlerindeki zararlarını gidermeleri için etkilerimde bulunmalarına yardımcı olabilir.
Bowen kuramında birbirleriyle etkileşim içinde olan ve insan davranışlarını etkileyen üç sistemi belirlemiştir. Bunlar:
- Heyecansal(coşkusal) sistem (emotional system),
- Duygusal sistem(feeling system)
- Zihinsel sistem (intellectual system).
Heyecansal sistem insan davranışlarını güdüler, yönlendirir ve düzenler. Heyecanlar ile duygular birbirinden ayırt edilmiştir. Heyecanlar bilinçsizdir ve bütün yaşam olaylarında uygulanır. Duygular ise bilinçli olup evrimsel olarak sonra gelişir. Bowen, duygusal sistemi diğer iki sisteme oranla daha az açıklamıştır. Zihinsel sistem yetenekleri kapsar. Yetenekler duygusal, heyecansal ve öznel durumu dikkate alır ve bu durumlara nasıl tepki vereceğinin seçimin yapar. Bowen’ in kuramı, bu sistemin farklılaşma sürecinin anahtarı gibi gelişmesi temeline dayanır. Eğer bu sistem iyi gelişmezse şiddetli duygular ve heyecansal tepkilerin baskı yaptığı düşünülür. Gelişen zihinsel, sistem duygular ve heyecansal sistemlerin arasına girerek tepkide bulunur.
Danışma süreci, Bowen’ in kuramını esas alır ve genel olarak bu sürecin iki amacı vardır:
- Anksiyeteyi azaltma ve semptonları hafifletme,
- Uyumu sağlayabilmek içi her türlü aile üyesinin farklılaşma düzeyini artırma
Bowen aile danışmanı’nın 4 temel işlevi olduğuna inanır:
- Eşler arasındaki etkileşimi belirleme ve açıklama
- Ailenin duygusal sisteminden kendisini çekme
- Duygusal sistemin fonksiyonlarını öğretme
- Danışma oturumlarında “ben-dili”ni kullanarak farklılaşmayı gösterme.
Kullanılan Teknikleri
Psikanalitik terapide transferans, rüya ve düş analizi, yüzleştirme, güçlü yanlara odaklanma, aile geçmişi, birbirini tamamlayıcılık, yorum, dinleme, empati, analitik tarafsızlık gibi teknikler uygulanır. Psikanalitik aile terapistleri grup ve grup etkileşimlerinden çok, bireylere ve bireylerin duygularına odaklanır (akt. Demirbilek, 2016).
Genogram: Bu tekniğin temel işlevi kuşaklar arasındaki önemli ilişkileri saptamaktır. Yani değerlendirme aşamasında bilgileri düzenlemek, etkileşim sürecini ve anahtar üçgenleri izlemektir.
Üçgen Dayanışması: Bu teknik ailedeki çatışmalı etkileşim, danışmanın üçgene katılımıyla azalır sayıtlısına dayanır. Bu teknikte, eşlere sürecin yüzünü değiştirecek, yumuşak tarzda ve onların objektif düşüncelerini desteklemek için sorular sorulur.
İlişki Yaşantıları: İlişki yaşantıları anahtar üçgende değişiklik için onun etrafında yapılır. Bu tekniğin amacı, aile üyelerinin sistem süreci hakkında bilinçlenmesi ve bunları kendi rollerine göre düzenlemeyi öğretmektedir.
Antrenörlük: Bu teknik danışmana kişilerle doğrudan çalışma olanağı verir. Antrenörlük diğer tekniklere göre daha fazla kişisel ve duygusal içeriği vardır. Danışman antrenör gibi davranırken sorumluluk üstlenmekten ve aile üçgenine karışmaktan kaçınır.
Ben-Dili: “Sen tembelsin” demekle “bana daha fazla yardım etmeni dilerim” demek arasında oldukça fark vardır. Ben dili daha az yargılayıcıdır ve tehdit edicidir. Objektif olmayı artıran mükemmel bir yoldur. Bu teknik, çoklu aile danışması tekniği ve yerine geçen hikayeler tekniği ile ilişkilidir.
Çoklu Aile Danışması: Bowen kendi yorumu ile çoklu aile danışması tekniğini, eşlerle birlikte çalışırken kullanmıştır. Bowen önce eşlerden birine sonra diğerine odaklaşmış ve karşılıklı etkiyi azaltmıştır. Bunun nedeni şudur: Bir diğerini gözleyerek süreç hakkında çok şey öğrenir. James Framo’ da buna benzer bir teknik kullanmıştır.
Yerine Geçen Hikayeler: Bu tekniğin amacı, üyelere aile sisteminin fonksiyonlarını öğretmektir. Bunun için üyelerine film, video gösterilir ya da hikaye anlatılır.
Güçlü ve Sınırlı Tarafları
Birçok aile terapisinin aksine psikodinamik yönelimli aile terapisi daha doğrusaldır, neden-sonuç ilişkisine odaklanır. Zaman ve finansal konular dikkate alındığında ise masraflıdır. Ortalamadan daha fazla entelektüel kapasite gerektirir. Durumları ele almada somut bir anlayış sergileyen ve soyut kavramlara sabrı olmayan aileler için uygun olmayabilir. Ampirik (görgül) araştırmalara değil vaka çalışmaları gibi nicel olmayan araştırmalara dayanır (akt. Demirbilek, 2016).
İlginizi çekebilecek diğer yazılarımız:
YAŞANTISAL / İNSANCIL AİLE DANIŞMASI KURAMI
CİNSEL YOLLA BULAŞAN HASTALIKLAR VE DANIŞMANLIK
BOŞ SANDALYE VE ÇİFT SANDALYE TEKNİĞİ
WECHSLER YETİŞKİNLER İÇİN ZEKA ÖLÇEĞİ (WAIS) NEDİR?
Kaynakça
İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi, (2020). Aile terapisi. https://cdn-acikogretim.istanbul.edu.tr/auzefcontent/19_20_Guz/aile_terapisi/ adresinden alınmıştır.
Nazlı, S. (2013). Aile Danışmanlığı (9. Baskı). Anı yayıncılık.
Demirbilek, M. (2016). Aile danışmanlığı: Bir uygulama örneği. Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care, 10(2), 109-120.
