SOKRATİK SORGULAMA TEKNİĞİ NEDİR?
SOKRATİK SORGULAMA TEKNİĞİ NEDİR?
Sokratik yöntem, antik dönem Yunan filozofu Sokrates’in felsefi düşünüşü ve bilgiyi soru sorarak öğretme yöntemidir. Bu yöntem ile bir şey öğretilmesi değil; bilinen şeylerin tekrar anımsatılması önem arz etmektedir. Bilişsel Davranışçı Terapi yöneliminde sokratik sorgulama sıklıkla kullanılmaktadır. BDT’de sokratik sorgulama yönlendirilmiş keşif (Guided Discovery) olarak adlandırılır.
Bilişsel terapinin kurucuları olan Beck ve Ellis tarafından sokratik sorgulama BDT’nin temel taşı olarak görülür. Bilişsel Davranışçı Terapi yöneliminde terapist mantıklı ve gerçekçi düşünceleri direkt olarak danışan ile paylaşmamaktadır. Sokratik sorgulama tekniğini kullanan terapist, danışanın farklı düşünceleri keşfetmesini, farkındalığını oluşturmasını ve düşüncelerini yeniden değerlendirmesini sağlamayı amaçlamaktadır.
BU İÇERİĞİ YOUTUBE’DAN DİNLEYEBİLİRSİNİZ.
Sokratik sorgulama tekniği farklı tür sorular içerir.
Bunları başlıklar halinde:
- Açıklığa kavuşturma soruları (Bununla ilgili ne demek istedin?, Başka türlü ifade edilebilir mi?)
- Önceki bir soruyu ya da konuyu sorgulama ile ilgili sorular (Sence bu mesele neden önemli?, Bu soruya dayanarak, hangi varsayımlarda bulunabiliriz?)
- Varsayımları sorgulama soruları (Neden böyle bir varsayımda bulundun?, Başka olasılıklar olabilir mi?)
- Sebepleri ve kanıtları sorgulama soruları (Örnek olarak ne verilebilir?, Nasıl bir akıl yürütmeyle bu sonuca vardınız?)
- Kaynağı sorgulama soruları (Böyle hissetmenize ne sebep oldu?, Bu fikre nasıl ulaştın?)
- Sonucu sorgulama soruları (Sence bunun ne etkisi olabilir?, Bu olsaydı, sonuç olarak ne olurdu? Niçin? )
- Bakış açısı soruları (Başka insan grupları bu soruyu nasıl cevaplardı?)
Sokratik sorgulama tekniğinin bilişsel davranışçı terapi içerisinde uygulanış ismi ise yönlendirilmiş keşiftir (Guided Discovery).
Yönlendirilmiş keşfin aşamaları ise şunlardır:
- Tanımlama: Danışanın sorunları dinlenilerek inancının ne olduğu, bu inanca yönelik duygu ve davranışlarının ne olduğu ile ilgili bilgiler alınır. Bunun ardından kişiyle bunun bir sağlaması yapılır.
- İnceleme-değerlendirme ve alternatifler bulma: Danışanın sorunları dinlenip tanımlama yapıldıktan sonra konu ile ilgili farklı ve aykırı düşünce ve örnekler olmasının üzerinde konuşulur. Farklı bilgi ve verilerle danışanın alternatif düşünceler üzerinde düşünmesi tutarsızlıkları fark etmesi sağlanmaya çalışılmaktadır.
- Yeniden tanımlama: İlk iki aşamadan sonra elde edilen yeni bilgiler ışığında tanımlamaların yapılması, var olan şemalarla birleştirilmesi ve özümsenmesi sağlanmalıdır.
- Sonuç ve uygulama: Danışanın son olarak yeni bilgiler ve eski bilgileri karşılaştırması sonrasında ise yeni bilgiler ışığında yeni düşünce ve davranışları geliştirmesidir.
Sokratik sorgulama veya yönlendirilmiş keşif tekniğini uygularken danışanı aktif bir şekilde dinlemek, empati kurmak, anlattıklarını özetlemek, danışanın kanıtlarını göstermesini istemek, danışanın varsayımlarına aykırı veya alternatif örnekler göstermek, istisnalar bulmak tekniğin faydasını arttıracaktır.
KAYNAK
Türkçapar, M. H., Kahraman, M. S., & SARGIN, A. E. (2015). Bir Teknik Sokratik Sorgulama ile Yönlendirilmiş Keşif. Bilişsel Davranışçı Psikoterapi ve Araştırmalar Dergisi, 1, 47-53.
Türkçapar, M. H., & Sargın, A. E. (2012). Bir teknik sokratik sorgulama-yönlendirilmiş keşif. Bilişsel Davranışçı Psikoterapi ve Araştırmalar Dergisi, 1(1), 15-20.
https://www.intel.com/content/dam/www/program/education/emea/tr/tr/documents/project-design/strateiges/dep-question-socratic.pdf
İlginizi çekebilecek diğer yazılarımız:
ROBERT PLUTCHİK’İN DUYGU ÇEMBERİ KAVRAMI
BOŞ SANDALYE VE ÇİFT SANDALYE TEKNİĞİ
