TRAVMA SONRASI PSİKOLOJİK İLK YARDIM
TRAVMA SONRASI PSİKOLOJİK İLK YARDIM
Travma nedir?
Travma; aniden ortaya çıkan maruz kalanların korkularını tetikleyen olaylardır.
Kişi ; yaşama karşı, vücudun bütünlüğüne karşı, sevdiklerine karşı veya inanç sistemlerine karşı bir tehdit algılamışsa olay travmatik bir yaşantıdır. İçeriğinde hem tek seferlik olaylar (kazalar, doğal afetler, suçlar, ameliyatlar, ölümler, vb.) hem de tekrarlayan ve süre giden olaylar (çocuk istismarları, çocuk ihmalleri, savaşlar, şiddet içeren ilişkiler, vb.) bulundurmaktadır.
Olayın sonucunda kişide psikolojik travma oluşması ise kişinin olayı değerlendiriş ve algılayış şekline göre değişebilir. Çocuklar, fiziksel yara almış kişiler, fiziksel rahatsızlığı olanlar, ergenler, hamileler, bebek sahibi anneler, ölüm tehditi yaşamış kişiler ile ilk müdahale ekibi psikolojik travma açısından risk grubundadırlar. Travma gibi anormal bir duruma verilen normal tepkiler ise ; korku, kaygı, kaçınma, psikomotor yavaşlamadır.
Travma Sonrası İlk Yardım
Travma sonrası ilk yardımın temel amacı kişinin o anki kuşkularını geçirecek pratik çözümler üretmektir. Bunun için önce mağdurda rahatsızlık yaratmayacak bir bağ kurmak gerekir. İlk yardım ekibinin tartışmalardan uzak kalması ve mağdurdan gelecek her türlü tepkiye de hazırlıklı olması önemlidir. Mağdurla ilk temasta önemli olan fiziksel güvenliği sağlamaktır.
- İlk temasta kendinizi tanıtın, görevinizi açık ve net söyleyin.
- Saygı göstererek konuşun.
- Konuşmak istemeyen mağdurları zorlamayın.
- Mağdurların gelenek, görenek ve kültürel değerlerine önem verin.
- Mağdurların sizinle paylaştığı bilgilerin gizliliğine özen gösterin.
Psikolojik ilk yardımda her şeyi tek başınıza halletmeye çalışmayın, yetkiniz ve kapasiteniz dışında olan durumlarda yetkili kişilerle temas kurun.
Ortamı fiziksel yaralanmalara karşı güvenli hale getirin.
Çocuklara güvenli oyun oynayabilecekleri alanlar oluştur.
Saldırıya uğrayabilecek alt grupların güvenliğini sağlayın.
Mağdurların gözlük, baston gibi yardımcı aletlere gereksinimlerini tespit edin.
Mağdurların gıda, giyim, hijyen gibi gereksinimlerini tespit edin.
Mağdurlardan düzenli kullanması gereken ilaç listesi alın. İlaç sağlamakta problem yaşayanları yetkililere bildirin.
Periyodik olarak kontrol edilmesi gerekli mağdurların listesini yapın.
Mağdurların ihtiyaçları için yakınlarını bulmaya çalışın. İhtiyaçlarını karşılamayan mağdurları yetkililere bildirin.
Acil tıbbi yardım veya ilaç gerektiren hallerde tıbbi yardım ekibi lideriyle görüşün ve yardım gelene kadar mağdurun yanında kalın.
Mağdurlar içinde öncelik çocuklar, yaşlılar, sakatlar ve kadınlar olmalıdır.
Mağdurların fiziksel rahatsızlıklarını öncelikle gidermeye çalışın.
Sosyal kaynaşmaya teşvik edin.
Ailesinden ayrılmış veya onları kaybetmiş çocuklara öncelik tanıyın.
Yakınları veya ailelerinden ölenler olan mağdurlara destek olun.
Sevdiklerini kaybeden kişilerle konuşurken empatiyi en üst düzeyde kullanın ve onları yaralayacak cümleler kurmaktan kaçının.
Ölüm hakkında konuşmak ya da konuşmamak isteyen çocukların ihtiyaçlarına göre karşılık verin.
Yakınlarını kaybetmiş kişilerin, cenazeyi görüp görmemeye kendilerinin karar vermesini sağlayın. Bu konuda zorlamayın.
Çocukları ve ergenleri kimlik tespitine götürmeyin.
Travma mağdurlarının sevdikleriyle bir arada tutmaya çalışın.
Şaşırmış, bunalmış veya öfkeli mağdurların sakinleşmesine yardımcı olacak psikolojik dengeleme yöntemlerini kullanmayı deneyin.
Problemlerle Başa Çıkmada Yararlı Yaklaşımlar:
- Başka insanlardan destek istemek
- Gerekli bilgilere ulaşmak
- Yeterli gıda ve uyku almak
- Yaralı ve dikkat dağıtıcı etkinliklerde bulunmak (kitap okumak, spor yapmak vs.)
- Mümkün olduğunca olağan günlük yaşam sürecine devam etmek
- Belli bir süre üzüntü ve acı çekmenin normal olduğunu telkin etmek
- Sağlıklı gıda almak
- Bazı zamanlar işlere ara vermek ve dinlenmek
- Başka insanlarla birlikte olmak
- Gevşeme yöntemlerini öğrenmek ve kullanmak
- Kendine sakinleştirici telkinlerde bulunmak
- Psikolojik destek almak
- Günlük tutmak
- Yaşamınızı iyileştirecek pratik çözümler üstüne eğilmek
Psikolog Hilal YAYCI KOÇAK
Kaynakça
Akcanbaş, M. Psikolojik İlk Yardım Ders Notları [PowerPoint slaytı]. 6 Kasım 2020 tarihinde
https://www.kimpsikoloji.com/kim-psikoloji-psikolojik-ilk-yardim-mert-akcanbas/ adresinden erişildi.
Altunöz AE, Kaptanoğlu C. İnsan kaynaklı kitlesel travmatik olaylar ardından gelişen ruhsal durumlar ve bozukluklar. Psikiyatride Güncel, 2018;8(1):1-8.
Davranış Bilimleri Enstitüsü.Travma Nedir? < https://www.dbe.com.tr/tr/yetiskin-ve-aile/8/travma-nedir/ > ([Erişim Tarihi:09.11.2020]).
İlginizi çekebilecek diğer yazımız:
